Het drama van Balkbrug
Op 6 april 1945 leek de bevrijding van Dedemsvaart en omgeving dichtbij. De geallieerden waren in aantocht en mensen hoopten op een einde aan de oorlog. Toch eindigde die dag in een drama. Een groep mannen uit Dedemsvaart werd door de Duitsers meegenomen naar Balkbrug. Negen van hen werden daar zonder eerlijk proces doodgeschoten.
In april 1945 rukten de geallieerde troepen snel op richting het noorden van Nederland. Hun doel: Oost-Nederland bevrijden van de Duitse bezetting. Toen de Canadezen op 6 april 1945 Dedemsvaart binnenkwamen, raakten ze kort in gevecht met Duitse soldaten. Uiteindelijk wisten de Canadezen een paar van hen gevangen te nemen.
In de veronderstelling dat ze bevrijd werden, kwam een aantal leden van de ondergrondse tevoorschijn. Ze arresteerden NSB’ers en enkele Wehrmachthelferinnen. Deze Duitse vrouwen in uniform werden samen met de NSB’ers opgesloten in een gebouw aan de Hoofdvaart.
Duitsers slaan toe
Later die dag trokken de Canadese troepen zich tijdelijk terug naar Gramsbergen. Voor de Duitsers die zich op dat moment nog in Balkbrug bevonden was dit het moment om toe te slaan. Rond half zeven kwamen zo’n dertig soldaten van de Duitse Grenzpolizei naar Dedemsvaart. Ze wilden de gearresteerde NSB’ers en Duitsers bevrijden. Daarbij arresteerden ze ook ongeveer twintig nieuwsgierige mannen uit Dedemsvaart die toevallig in de buurt waren. Sommige hadden banden met het verzet, anderen niet.
De groep werd onder bewaking naar Balkbrug gebracht. Daar werden ze opgesloten in café Leunge. Naast de mannen uit Dedemsvaart, enkele bevrijde NSB-ers en Duitse vrouwen, waren ook een untersturmführer van de Duitse Sichterheitsdienst (SD) en leden, opperluitenant Burger en hoofdwachtmeester Jansen van de Grüne Polizei aanwezig.
Executie ‘terroristen’
Na urenlang spanning en overleg, maakten zij in café Leunge een selectie. Vijftien mannen werden als ‘terroristen’ aangemerkt. Die term gebruikten Duitsers voor leden van het verzet. Die avond werd een eerste, kleine groep van vijf mannen buiten tussen de tramrails en het kanaal opgesteld.
Een vuurpeloton – bestaande uit Nederlandse leden van de Grüne Polizei – moest de executies uitvoeren. Ze weigerden in eerste instantie, maar werden bedreigd door de Duitse SD-officier. Er viel één schot en één van de vijf mannen overleed. In alle hectiek wisten de anderen te ontsnappen door zich dood te houden of te vluchten. Om een soortgelijke situatie te voorkomen, werd de rest van de ‘terroristen’ één voor één naar buiten gebracht en op straat geëxecuteerd. Uiteindelijk kwamen die avond negen mannen om het leven.
Grote schok
De volgende ochtend troffen inwoners van Balkbrug de negen lichamen aan op straat. De slachtoffers waren gewone burgers: vaders, buren, collega’s. De schok in het dorp was groot.
Na de oorlog werd geprobeerd de daders te vinden en te berechten. Sommige Nederlandse NSB’ers en leden van de Grüne Polizei werden veroordeeld tot gevangenisstraffen. De belangrijkste Duitse daders, waaronder de SD-officier die het bevel gaf, zijn nooit gepakt.
Het drama van Balkbrug is een van de zwartste gebeurtenissen in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog in deze regio. Wat begon als een dag vol hoop op bevrijding, eindigde in geweld en verlies.
