Stadsrechten Hardenberg

In 2005 verscheen het boek Repertorium van de Stadsrechten in Nederland, geschreven door J.C.M. Cox, gemeentesecretaris van Alkmaar. In dit standaardwerk wordt een zorgvuldig samengesteld en compleet overzicht gegeven van alle steden in Nederland die aanspraak kunnen maken op de 'felbegeerde' stedelijke status met eeuwenoude rechten. Eén van die steden is Hardenberg.

In 1362, op de zondag na St. Lambertusdag, verleende bisschop Jan van Arkel stadsrechten aan Hardenberg. De stad Hardenberg is ontstaan bij een kasteel dat bisschop Willebrand van Oldenburg omstreeks 1227 oprichtte als bolwerk tegen de naburige Drenten. Daar vestigden zich langzamerhand de bewoners van het nabijgelegen Nijenstede dat al beperkte stedelijke rechten bezat. Op 5 februari 1327 verleende Jan III van Diest, bisschop van Utrecht, reeds beperkte privileges aan de inwoners van Nijenstede, vooral gericht op vrijwaring van onrechtmatige schatting.

In de akte van stadsrechten verklaart bisschop Jan IV van Arkel een sterkte te hebben gebouwd in Herdenberch. Hij vernieuwt alle stadsrechten ('al recht ende vriheit, also onse stat van Zwolle van onsen voervaderen ende van ons heeft') die door zijn voorgangers aan Nijenstede zijn verleend en verlegt deze naar 'Herdenberch', binnen de veste. Bovendien geeft hij aan de (huidige of toekomstige) inwoners dezelfde rechten als de Zwollenaren bezitten. De burgers kiezen de schepenen die tevens het keurrecht krijgen. Ook wordt het recht op een weekmarkt en vier jaarmarkten verleend. De originele oorkonde is bewaard gebleven in het Gemeentearchief Hardenberg en in druk verschenen in 'Bijdragen tot de geschiedenis van Overijssel'.

In 1962, bij de herdenkingen rond het 600-jarig bestaan van de stad, is de akte van stadsrechten als fascimile uitgegeven.