Brief Fundament voor de nieuwe Omgevingsvisie
Hardenberg, 23 augustus 2022
In afschrift aan Gedeputeerde Staten
Zaaknummer: 377749
Behandeld door: Rob van Arkel,
Onderwerp: Reactie op het Fundament voor de nieuwe Omgevingvisie
Geachte Statenleden,
Het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Hardenberg heeft kennisgenomen van het door Gedeputeerde Staten op 29 juni jl. gepubliceerde Fundament voor de nieuwe Omgevingsvisie samen met de voorgenomen actualisatie van de Omgevingvisie en Omgevingsverordening.
Het Fundament ligt niet voor inspraak ter inzage maar heeft een zelfbindende status voor uw bestuur en vormt de basis voor de verdere uitwerking van de nieuwe Omgevingvisie. Wij willen naast onze waardering voor het Fundament met deze brief ook onze zorg uitspreken over de uitwerking van een aantal inhoudelijke onderdelen in het Fundament met name die betrekking hebben op het thema verstedelijking en mobiliteit. Op de voorgenomen actualisatie wordt door ons college met een zienswijze naar Gedeputeerde Staten gereageerd met name met betrekking tot het onderdeel duurzame energie. Daarbij willen wij niet onvermeld laten dat wij onaangenaam verrast zijn door de voorgenomen wijziging van de opgave voor duurzame energie en de uitbreiding van het zoekgebied voor wind zonder dat daarover een bestuurlijke consultatie met onze gemeente heeft plaatsgevonden.
Fundament voor de nieuwe Omgevingsvisie
Wij vragen van uw bestuur om bij het vaststellen van het Fundament en in de uitwerking daarvan, rekening te houden met:
- Het in onze Omgevingvisie ‘Landstad Hardenberg’ vastgelegde voornemen om niet alleen in Streekcentrum stad Hardenberg maar ook in enkele kleinere kernen binnen de N377 weg- en OV verbinding (met name Dedemsvaart, Balkbrug en Slagharen) te bouwen voor de lokale én regionale woningbehoefte.
- De noodzaak om in de kernen Hardenberg en Dedemsvaart de groeiende vraag naar bedrijventerreinen voor bestaande bedrijven en nieuwe vestigers te faciliteren teneinde de sociaaleconomische structuur en werkgelegenheid van de gemeente en Noordoost Overijssel te behouden en waar mogelijk verder te versterken.
- De kansen voor de ontwikkeling voor nieuwe duurzame woningbouwlocaties en bedrijventerreinen te vergroten door deze te combineren met gerichte investeringen in stationsgebieden én OV-hubs (met name busverbindingen). Daarbij vragen wij ook rekening te houden met de op de middellange termijn te ontwikkelen Nedersaksenlijn.
Argumenten
Algemeen
- Met betrekking tot de totstandkoming van het Fundament en in het bijzonder de daaruit voortkomende aanpassingen van de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening zijn wij ongelukkig met de wijze waarop de participatie is verlopen. Daar was, mede gelet op de timing van de inzageperiode in de vakantieperiode een bestuurlijke afstemming op zijn plaats geweest.
- In algemene zin begrijpen wij dat de provincie kiest voor het ontwikkelingsperspectief ‘Zelfbewust Overijssel’ en de beschreven rode draden en principes in het Fundament voor de nieuwe omgevingsvisie. Wij onderkennen dat de geagendeerde urgente opgaven kunnen vragen om een proactieve rol van de provincie. Maar wij willen u wijzen op het potentiële risico voor het draagvlak van het beleid als de gemeente onvoldoende ruimte krijgt om mede invulling te geven aan de beleidskeuzes. De overheid staat voor grote complexe en cumulerende opgaven op verschillende maar samenhangende deelterreinen (zoals woningbouw, klimaat, landbouw, stikstof, energietransitie etc.) waarbij de democratische legitimatie en het gezamenlijk optrekken van de overheden van groot belang is om onze inwoners mee te krijgen bij de totstandkoming van de gevraagde veranderingen. Wij waarderen de belangrijke positie die het gebiedsproces krijgt bij het voorbereiden van uw nieuwe Omgevingsvisie richting 2024 maar pleiten ervoor dat de gemeenten ook op bestuurlijk niveau zorgvuldiger betrokken worden bij de uitwerking van de beleidsvoorstellen. En dat geldt met het oog op het hiervoor beschreven belang van draagvlak in het gebied zeker ook voor de aanwijzing van gebieden voor windturbines in een adaptief proces.
- Wij zijn verheugd dat Gedeputeerde Staten tegemoet is gekomen aan onze wens om Hardenberg weer als Streekcentrum aan te wijzen. Belangrijk is dat dit ook wordt vertaald naar ontwikkelruimte voor de versterking van de sociaaleconomische structuur (door aanwijzing van nieuwe woon- en werkgebieden) en het voorzieningenniveau in de gemeente. Dit biedt kansen om de welvaart in Noordoost Overijssel te behouden en waar nodig te versterken. De recente beantwoording door de provincie van de ambtelijk inbreng in de participatie (‘Reacties van gemeenten en waterschappen op beleidsvoorstel op hoofdlijnen incl. Beantwoording, 21 juni 2022’) leidt echter tot onduidelijkheid over de beleidsmatige keuzes en (extra) programmeringsruimte voor streekcentra.
Ad 1. Ruimte voor woningbouw
- In het Fundament en recente provinciale uitingen rond de aanpak van het stikstofdossier geeft de provincie aan veel waarde te hechten aan een vitaal en dynamisch platteland en de leefbaarheid in de dorpen te willen behouden en waar mogelijk te versterken.
- Door onze sterke sociale netwerken, uitstekende voorzieningen en ruime werkgelegenheid (in het bijzonder ook op MBO niveau) biedt Hardenberg bij uitstek kansen om aan een leefbaar platteland van Noordoost Overijssel bij te dragen. Daar hebben wij de afgelopen decennia met hulp van de provincie hard aan gewerkt en we moeten hierin de komende jaren blijven investeren om de gerealiseerde brede welvaart te behouden.
- Veel inwoners van Overijssel en dat geldt ook voor Hardenberg wonen in kleinere vitale woongemeenschappen met een dorps karakter. Dat wil ons college graag zo houden en tegelijkertijd willen we aan de wens van de bewoners tegemoet komen door te blijven investeren in voldoende woningen, dagelijkse voorzieningen en duurzame mobiliteit. In deze zin krijgt de streekcentrum functie niet alleen vorm in de stad Hardenberg maar ook in verschillende kernen in het omliggende platteland. Omdat het belang van deze stad-land samenhang wordt onderkend heeft onze in 2021 vastgestelde Omgevingvisie de naam ‘Landstad Hardenberg’ gekregen.
- Een bijzondere positie nemen de kernen in de noordflank van het Vechtdal in. In Dedemsvaart bijvoorbeeld door de beschikbaarheid van veel werkgelegenheid in nationaal en internationaal gerenommeerde bedrijven zoals Wavin en Oegema Transport. En Balkbrug en Slagharen door hun aantrekkelijke woonklimaat en potentieel goede ontsluiting door de N377 (bus en auto) naar stad Hardenberg richting Zwolle en vandaar naar de rest van het land. Door ruimte te bieden voor woningbouw in deze kernen voldoen we aan de woningvraag uit een recent door ons uitgevoerd woningbehoefteonderzoek.
- Het Fundament geeft echter de indruk dat de provincie de ontwikkelingsmogelijkheden voor woningbouw in deze kernen wil beperken. In het onderdeel Verstedelijking & mobiliteit en daarbij gepresenteerde kaart wordt de woningbouw gekoppeld aan Daily Urban Systems (DUS) met een centrale rol voor de bestaande steden en de streekcentra. Tegelijkertijd staat er in de gebiedsbeschrijving over het Vechtdal in het Fundament: ‘Dalfsen, Ommen, Hardenberg en Gramsbergen liggen alle vier prachtig aan de Vecht en zijn bijzonder aantrekkelijke plaatsen om te wonen en te werken. De kernen zijn door middel van de provinciale Vechtdalroute en de spoorlijn Zwolle Emmen uitstekend verbonden en daarom geschikte woningbouwlocaties (p.51) ‘…, en verderop staat dat ‘Nieuwleusen, Balkbrug en Dedemsvaart zijn uitgegroeid tot aantrekkelijke woon/werklocaties’ die ‘via de N337 en een hoogwaardige busverbinding goed verbonden zijn met de A28 en Zwolle (p 53)’. De bij het onderdeel Verstedelijking en mobiliteit gevoegde kaart op pagina 36 en een eerder door de provincie verspreid document ‘Aanscherping effecten schuurpunten’ van 16 maart 2022 versterkt de indruk dat de provincie maar zeer beperkte woningbouw in de N377 corridor wil toestaan.
- Wij willen voorkomen dat de verstedelijkingsmogelijkheden binnen de N377 corridor en met name in Balkbrug, Dedemsvaart en Slagharen tegenover de belangen van landbouw, klimaat en energie worden geplaatst. Wij zijn zuinig op onze landbouwsector en willen die volop de ruimte geven. Daarbij is de uitbreiding van de genoemde kernen om aan de specifieke huisvestingsvraag van de eigen bewoners en die van de regio, uitstekend en op klimaatbestendige wijze in te passen. Waarbij rekening wordt gehouden met de opgaven voor natuur, ruimtelijke kwaliteit en het bodem- en watersysteem. Over de zoekgebieden voor windmolengebieden hebben wij separaat een zienswijze op de actualisatie van de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening aan Gedeputeerde Staten gestuurd.
- Uit recente publicaties blijkt dat de nieuwbouw van woningen in Nederland ver achter loopt bij de doelstellingen. Hardenberg heeft daarentegen de afgelopen vier jaar meer dan 1000 woningen weten te bouwen en begin dit jaar het Versnellingsprogramma woningbouw vastgesteld waarmee wij ook de komende jaren tempo kunnen maken met het bieden van een oplossing voor de urgente woningvraag zoals die uit ons recente uitgevoerde Woningbehoefteonderzoek naar voren komt. Ons college heeft daarom behoefte aan meer duidelijkheid over de ontwikkelingsmogelijkheden van onze middelgrote en kleinere kernen, ook met het oog op de grondverwerving in onze Wvg-gebieden in Balkbrug en Dedemsvaart en de lopende planprocedures in Bergentheim en Slagharen.
- Het is belangrijk om zorgvuldig de mogelijkheden voor verdichting en inbreiding te verkennen. Maar als het vanwege het behoud van de ruimtelijke kwaliteiten van de kernen noodzakelijk is, moet de Omgevingsvisie en het door u aangehaalde Stimuleringskader ruimte bieden om kleine uitleggebieden direct aan bestaande bebouwing te ontwikkelen. In ieder geval vraagt het om een meer genuanceerde toepassing van het ontwikkelprincipe van zuinig ruimtegebruik waarin de urgentie en omvang van de woningbouwopgave de komende jaren een prominente plaats krijgt. Wij zijn overigens verheugd dat wij in het voorjaar van 2022 samen met de provincie de pilot ’Ruimte voor woningbouw’ zijn gestart waarin we de mogelijkheden en voorwaarden daarvoor verder onderzoeken.
Ad 2. Ruimte voor werklocaties en werkgelegenheid
- De provincie geeft aan dat de ruimte op bestaande bedrijventerreinen intensiever en/of meer multifunctioneel moet worden gebruikt en dat alleen onder stringente voorwaarden de ontwikkelingen voor nieuwe lokale bedrijventerreinen mogelijk moet zijn. Nieuwe bedrijventerreinen voor kavel grootte >5 ha kunnen volgens het Fundament alleen ontwikkeld worden als de sociaaleconomische regionale meerwaarde is aangetoond. Wij zijn van mening dat daarbij onvoldoende rekening wordt gehouden met de lokale meerwaarde en met de specifieke werklocaties en sectoren zoals de maakindustrie in onze gemeente.
- In Hardenberg en Dedemsvaart werken wij nauw samen met de ondernemers om de toekomstbestendigheid van de bedrijventerreinen te behouden en waar mogelijk te versterken. De bedrijven hebben in onze gemeente echter weinig strategische grondreserves en de milieugebruiksruimte is nagenoeg op alle terreinen volledig benut waardoor de mogelijkheden voor verdichting, optimalisatie en verduurzaming erg beperkt zijn. Verkleuring en functiemenging met woningbouw is op dit type terreinen helemaal niet mogelijk. Die ambitie brengt daarbij het risic0 met zich mee dat belangrijke bedrijven als Wavin, Oegema en andere voor de regio belangrijke bedrijven op den duur uit Hardenberg en Overijssel vertrekken.
- Het gericht ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen is noodzakelijk voor de economische ontwikkeling en om voldoende werkgelegenheid in dit deel van de provincie te behouden.
- Onze wens is om bij de uitwerking en toepassing van het Fundament locatie specifieke keuzes te maken tussen zuinig ruimtegebruik, beperking van de mobiliteitsdruk en de opgaven voor ontwikkeling van bedrijventerreinen.
Ad 3 Investeren in infrastructuur en OV
- De koppelkansen van investeringen in infrastructurele netwerken en verstedelijking is in het Fundament onderbelicht. Op het platteland zal het gebruik van de auto belangrijk blijven. Wij zijn van mening dat in het gebiedsproces meer balans moet worden gevonden in de keuzes voor verstedelijkingslocaties én de beperking van de mobiliteitsdruk. Verdichting en uitleggebieden op korte afstand van bestaande woningbouwgebieden (ook in middelgrote en kleinere kernen) en met op de woningbehoefte aangepaste kwalitatieve programma’s, voorzieningen en een goede openbaar vervoer ontsluiting, kunnen onderdeel zijn van die balans. De bestaande OV infrastructuur moeten daarbij niet beperkend zijn voor nieuwe ontwikkelingen maar waar dat kan moet deze ontwikkeling mogelijk worden gemaakt door te investeren in deze infrastructuur (zoals fiets- en OV verbindingen en hubs). Juist in de N377 corridor kunnen we gebruik maken van de beschikbare ruimte in combinatie met het draagvlak voor locatieontwikkeling. In deze zin valt op dat de vervoersmodaliteit spoor in de OV mix wel erg doorslaggevend is in de keuzes waar ontwikkelingen kunnen plaatsvinden.
- Voor de ontwikkeling van de grensgebieden in Oost-Nederland is het belangrijk dat verschillende economische en innovatieregio’s (Twente, Dutch TechZone en Groningen) goed met elkaar worden verbonden en de realisatie van de Nedersaksenlijn op middellange termijn kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren.
Wij vertrouwen erop hiermee een bijdrage te hebben geleverd aan het ruimtelijk beleid van de provincie en in het bijzonder de toepassing van het Fundament en de verdere afronding van de nieuwe omgevingsvisie en wensen u daarbij veel succes. Wij zijn graag bereid om deze brief nader toe te lichten.
Burgemeester en wethouders van de gemeente Hardenberg,
Loco-secretaris, J. Jonker
Burgemeester, M.W. Offinga
